مهاجرت به کشوری جدید و تلاش برای اخذ اقامت دائم، یکی از مهم‌ترین و در عین حال پیچیده‌ترین تصمیمات زندگی هر فرد است. این مسیر پرفراز و نشیب، نیازمند آگاهی دقیق از قوانین بین‌المللی، رویه‌های اداری و البته بهره‌مندی از دانش متخصصان حقوقی است. در حقوق ایران و عرف بین‌الملل، نهاد وکالت نقش بسزایی در صیانت از حقوق موکلین ایفا می‌کند. این مقاله با تکیه بر اصول حقوقی و بررسی رویه‌های جاری، به تشریح نقش وکیل مهاجرت، تفاوت اقامت دائم با شهروندی و نکات حیاتی در عقد قراردادهای مهاجرتی می‌پردازد.

۱. ماهیت حقوقی وکیل مهاجرت و صلاحیت‌های لازم

در نظام حقوقی ایران، وکالت عقدی است که به موجب آن یکی از طرفین، طرف دیگر را برای انجام امری نایب خود می‌نماید (ماده ۶۵۶ قانون مدنی). اما در حوزه مهاجرت، تعریف وکیل کمی تخصصی‌تر می‌شود. وکیل مهاجرت صرفاً یک وکیل دادگستری داخلی نیست؛ بلکه فردی است که علاوه بر دانش حقوقی پایه، باید دارای مجوزهای معتبر از نهادهای نظارتی کشور مقصد باشد.

برای مثال، طبق مقررات کشور استرالیا، تنها افرادی مجاز به ارائه مشاوره مهاجرتی هستند که عضو سازمان ثبت وکلای مهاجرت (MARA) باشند. فعالیت افراد فاقد مجوز در این حوزه، در بسیاری از کشورها جرم‌انگاری شده و می‌تواند منجر به مجازات‌های سنگین از جمله حبس شود. بنابراین، اولین قدم در انتخاب وکیل، احراز صلاحیت او از طریق وب‌سایت‌های رسمی نهادهای مهاجرتی کشور مقصد است.

تفاوت وکیل دادگستری ایران و وکیل مهاجرت بین‌المللی

بسیاری از متقاضیان تصور می‌کنند که هر وکیل دادگستری در ایران، صلاحیت انجام امور مهاجرتی کشورهایی نظیر کانادا یا استرالیا را دارد. این یک برداشت اشتباه است. وکیل پایه یک دادگستری در ایران، صلاحیت دفاع از حقوق شما در محاکم داخلی را دارد، اما برای پیگیری پرونده در اداره مهاجرت یک کشور خارجی، نیاز به لایسنس (License) مخصوص آن کشور است. البته، بهترین حالت زمانی است که وکیل شما هم بر قوانین داخلی ایران (برای تنظیم قراردادهای مالی و تعهدات) و هم بر قوانین بین‌الملل تسلط داشته باشد.

۲. اقامت دائم (Permanent Residence)؛ حقوق و تفاوت‌ها

بسیاری از افراد تفاوت میان «اقامت دائم» و «تابعیت» (Citizenship) را نمی‌دانند. از منظر حقوق بین‌الملل، اقامت دائم وضعیتی است که فرد اجازه زندگی، کار و تحصیل در کشور مقصد را به‌صورت نامحدود دارد، اما همچنان تبعه کشور اصلی خود محسوب می‌شود.

• حقوق دارنده اقامت دائم: دسترسی به خدمات درمانی، حق کار آزادانه، تحصیل (اغلب با هزینه کمتر) و امکان اسپانسر شدن برای خانواده.
• محدودیت‌ها: معمولاً حق رأی ندارند، نمی‌توانند پاسپورت آن کشور را دریافت کنند (مگر پس از گذشت مدت معین و درخواست تابعیت) و در صورت ارتکاب جرایم سنگین، ممکن است اقامت آن‌ها باطل و دیپورت شوند.

کشورهای مختلف رویه‌های متفاوتی برای اعطای این نوع اقامت دارند. برای مثال، در اتحادیه اروپا، معمولاً پس از ۵ سال اقامت قانونی و مستمر (مانند بلوکارت)، فرد می‌تواند درخواست اقامت دائم اروپا (Long-Term Residence) دهد. در کشورهایی مانند آمریکا (گرین کارت) یا کانادا، سیستم‌های امتیازبندی پیچیده‌ای برای اعطای مستقیم اقامت دائم به نیروهای متخصص وجود دارد.

۳. استراتژی‌های قانونی اخذ اقامت دائم

بر اساس قوانین جاری در سال ۱۴۰۴ و روندهای جهانی، مسیرهای رسیدن به اقامت دائم عمدتاً به دسته‌های زیر تقسیم می‌شوند:

الف) مهاجرت از طریق تخصص و مهارت (Skilled Worker):
این روش محبوب‌ترین مسیر برای متخصصین است. کشورهایی مانند استرالیا و کانادا سیستم‌های دقیق امتیازبندی دارند که بر اساس سن، تحصیلات، سابقه کار و سطح زبان، به متقاضیان ویزا می‌دهند. وکیل متخصص در این زمینه باید کد شغلی (ANZSCO در استرالیا یا NOC در کانادا) مناسب شما را با دقت انتخاب کند، چرا که اشتباه در انتخاب کد شغلی می‌تواند منجر به رد شدن پرونده شود.

ب) سرمایه‌گذاری و تمکن مالی (Golden Visa):
برخی کشورهای اروپایی نظیر یونان، اسپانیا و پرتغال، با خرید ملک یا سرمایه‌گذاری مالی، به متقاضی و خانواده او اقامت می‌دهند که می‌تواند در نهایت به اقامت دائم منجر شود. در این روش، بررسی اسناد ملکی و انتقال قانونی ارز از مجاری مورد تایید (با توجه به محدودیت‌های بانکی)، از وظایف حیاتی وکیل است.

ج) تبدیل ویزای تحصیلی به کاری:
بسیاری از دانشجویان پس از فارغ‌التحصیلی در کشورهایی نظیر آلمان یا کانادا، فرصت دارند تا مدتی به دنبال کار بگردند و پس از استخدام و پرداخت مالیات برای مدت معین، اقامت خود را به نوع دائم تبدیل کنند.

۴. نکات حقوقی مهم در تنظیم قرارداد با وکیل مهاجرت

طبق ماده ۱۰ قانون مدنی ایران، قراردادهای خصوصی نسبت به کسانی که آن را منعقد نموده‌اند، در صورتی که مخالف صریح قانون نباشد، نافذ است. با این حال، در قراردادهای مهاجرتی باید به نکات زیر توجه ویژه داشت تا از کلاهبرداری‌های احتمالی جلوگیری شود:

• شفافیت در هزینه (حق‌الوکاله): قرارداد باید صراحتاً مشخص کند که چه مبلغی به عنوان حق‌الوکاله و چه مبلغی به عنوان هزینه‌های دولتی (Application Fees) پرداخت می‌شود. در بسیاری از پرونده‌ها مشاهده شده که افراد سودجو هزینه‌های واهی تراشیده‌اند.
• تعهد به وسیله، نه تعهد به نتیجه: در عالم حقوق، وکیل «تعهد به وسیله» دارد، یعنی متعهد است تمام دانش و تلاش خود را برای پیشبرد پرونده به کار گیرد، اما نمی‌تواند نتیجه (صدور ویزا) را ۱۰۰٪ تضمین کند. هر وکیلی که ادعای «تضمین ۱۰۰ درصدی ویزا» کرد، باید در صداقت او تردید کرد، زیرا تصمیم نهایی با افسر اداره مهاجرت است.
• شرایط فسخ و استرداد وجه: قرارداد باید حاوی بندهایی باشد که تکلیف وجوه پرداختی را در صورت رد شدن ویزا به دلایل مختلف (قصور وکیل یا شرایط پیش‌بینی نشده) مشخص کند.

۵. ریسک‌های استفاده از مشاوران غیررسمی

متأسفانه در سال‌های اخیر، تعداد پرونده‌های کلاهبرداری تحت عنوان «دفاتر مهاجرتی» افزایش یافته است. استفاده از افرادی که فاقد مجوزهای لازم (مانند MARA برای استرالیا یا CICC برای کانادا) هستند، خطرات زیر را به همراه دارد:

۱. نقص در پرونده: عدم آشنایی با آخرین آپدیت‌های قوانین مهاجرتی می‌تواند منجر به ارسال مدارک اشتباه و ریجکتی شود.
۲. از دست دادن زمان و سرمایه: پروسه‌های مهاجرتی زمان‌بر هستند و رد شدن درخواست می‌تواند شانس اقدام مجدد را برای همیشه از بین ببرد.
۳. عدم امکان پیگیری قانونی: اگر فردی که پول را به او می‌پردازید شخصیت حقوقی ثبت شده یا وکیل رسمی نباشد، پیگیری استرداد وجه در مراجع قضایی بسیار دشوار خواهد بود.

۶. توصیه کاربردی و نتیجه‌گیری

انتخاب وکیل مهاجرت، انتخاب شریک آینده شماست. توصیه می‌شود پیش از هر اقدامی، رزومه وکیل را در وب‌سایت‌های رسمی دولتی کشور مقصد استعلام کنید. برای مثال اگر قصد مهاجرت به استرالیا را دارید، حتماً نام وکیل را در سایت اداره مارا جستجو کنید. همچنین، ترجیحاً با وکلایی قرارداد ببندید که در ایران نیز دفتر ثبت شده دارند تا در صورت بروز اختلاف حقوقی، دسترسی به آن‌ها و پیگیری از طریق کانون وکلای دادگستری یا قوه قضاییه امکان‌پذیر باشد.

در نهایت، اخذ اقامت دائم نیازمند صبر، صداقت در ارائه مدارک و همراهی یک تیم حقوقی مجرب است. با انتخاب مسیر درست و پرهیز از اقدامات غیرقانونی، امنیت و آرامش آینده خود و خانواده‌تان را تضمین کنید.

منابع

https://uniquevisa.net/immigration-to-australia/immigration-lawyer-to-australia/

https://nilgam.com/blog/permanent-residency/

https://sugimotovisa.com/europe/europe-permanent-residence/

https://safarmohajer.com/famous-immigration-lawyer/