طلاق، واژهای که همواره با تنش، اختلاف و راهروهای طولانی دادگاه تداعی میشود، میتواند چهرهای دیگر نیز داشته باشد. طلاق توافقی، راهکاری قانونی و مدرن است که به زوجین اجازه میدهد تا با تفاهم و احترام متقابل، به زندگی مشترک خود پایان دهند. اما در این میان، زمانی که پای فرزند یا فرزندان در میان باشد، اهمیت این توافقات دوچندان میشود. حضانت فرزند، یکی از حساسترین و سرنوشتسازترین مسائلی است که باید در فرآیند طلاق توافقی با دقت و آیندهنگری حلوفصل شود. این مقاله به بررسی ابعاد حقوقی طلاق توافقی با تمرکز ویژه بر چگونگی تعیین حضانت فرزندان در چارچوب قوانین ایران میپردازد.
بر اساس قوانین مدنی ایران، طلاق توافقی نوعی از طلاق است که در آن، زن و شوهر هر دو برای جدایی رضایت دارند و بر سر کلیه مسائل مالی و غیرمالی ناشی از ازدواج به یک توافق جامع دست یافتهاند. این توافق، سنگ بنای اصلی این نوع طلاق است و بدون آن، پرونده از حالت «توافقی» خارج میشود.
- مهریه: برخلاف یک تصور رایج، در طلاق توافقی لزومی به بخشیدن کامل مهریه از سوی زوجه نیست. هرگونه توافقی در این خصوص معتبر است؛ از جمله بذل (بخشیدن) تمام یا قسمتی از مهریه، دریافت کامل آن، یا تعیین شیوهای برای پرداخت اقساطی آن.
- نفقه: تکلیف نفقه ایام عده و همچنین نفقه معوقه (در صورت وجود) باید مشخص شود.
- اجرتالمثل ایام زوجیت: زوجین میتوانند در مورد پرداخت یا عدم پرداخت اجرتالمثل نیز با یکدیگر توافق کنند.
- حضانت و ملاقات فرزندان: مهمترین بخش توافق که شامل تعیین مسئولیت نگهداری (حضانت)، میزان و نحوه ملاقات طرف دیگر و مبلغ نفقه فرزندان میشود.
- استرداد جهیزیه: نحوه و زمان بازگرداندن جهیزیه به زوجه نیز معمولاً در توافقنامه ذکر میگردد.
این توافقات پس از ثبت در صورتجلسه دادگاه و صدور «گواهی عدم امکان سازش»، ضمانت اجرای قانونی پیدا میکنند و برای طرفین لازمالاجرا خواهند بود.
قانونگذار ایرانی برای حمایت از کودکان، قواعد مشخصی را برای حضانت در زمان بروز اختلاف میان والدین پیشبینی کرده است. ماده ۱۱۶۹ قانون مدنی به صراحت بیان میدارد که برای حضانت و نگهداری طفلی که ابوین او جدا از یکدیگر زندگی میکنند، مادر تا سن ۷ سالگی اولویت دارد و پس از آن حضانت با پدر است.
اما نکته کلیدی در طلاق توافقی اینجاست: توافق والدین بر قانون پیشفرض ارجحیت دارد. دادگاه خانواده به توافق صورتگرفته میان والدین احترام میگذارد، مشروط بر آنکه این توافق به طور آشکار مخالف «مصلحت طفل» نباشد. این انعطاف قانونی به والدین اجازه میدهد تا بر اساس شرایط واقعی زندگی خود، بهترین تصمیم را برای فرزندشان اتخاذ کنند.
- پیروی از قانون: زوجین توافق میکنند که حضانت تا ۷ سالگی با مادر و پس از آن تا سن بلوغ (۹ سالگی برای دختر و ۱۵ سالگی برای پسر) با پدر باشد.
- حضانت کامل با مادر: والدین ممکن است توافق کنند که حضانت فرزند تا رسیدن به سن بلوغ به طور کامل با مادر باشد.
- حضانت کامل با پدر: در شرایطی خاص، ممکن است با توافق طرفین، حضانت از ابتدا به پدر سپرده شود.
- تعیین جزئیات ملاقات: علاوه بر تعیین مسئول حضانت، باید جزئیات دقیق ملاقات طرف دیگر (مثلاً آخر هر هفته، تعطیلات رسمی، نیمی از تعطیلات تابستان) به طور شفاف در توافقنامه قید شود تا از بروز اختلافات آتی جلوگیری گردد.
- نفقه فرزند: مبلغ نفقه فرزند و نحوه پرداخت آن (ماهانه به حساب والد دارای حضانت) باید مشخص و مورد توافق قرار گیرد. به یاد داشته باشید که پرداخت نفقه فرزند تکلیف قانونی پدر است، حتی اگر حضانت با مادر باشد.
مریم و بهرام، زوجی با یک فرزند پسر ۶ ساله به نام آرش، تصمیم به طلاق توافقی میگیرند. طبق قانون، حضانت آرش تا ۷ سالگی با مریم است. اما مریم به دلیل موقعیت شغلی جدید، مجبور به سفرهای کاری متعدد است و نمیتواند به تنهایی از آرش مراقبت کند. از طرفی، بهرام شرایط کاری با ثباتتر و منعطفتری دارد.
این زوج با مشورت وکیل، به توافق زیر دست مییابند:
- حضانت آرش از همان ابتدا به پدر (بهرام) سپرده شود.
- مریم متعهد میشود ماهانه مبلغ مشخصی را به عنوان کمکهزینه علاوه بر نفقه قانونی که بهرام پرداخت میکند، برای مخارج آرش به حساب بهرام واریز کند.
- مریم حق ملاقات نامحدود دارد و علاوه بر آن، آرش هر هفته از عصر پنجشنبه تا عصر جمعه نزد مادر خود خواهد بود. نیمی از تعطیلات نوروز و تابستان نیز به طور مساوی تقسیم میشود.
دادگاه خانواده پس از بررسی شرایط و احراز اینکه این توافق با در نظر گرفتن «مصلحت آرش» تنظیم شده است، آن را تأیید کرده و در گواهی عدم امکان سازش قید میکند. این مثال به خوبی نشان میدهد که چگونه والدین میتوانند با درک متقابل، راهکاری بهتر از قاعده خشک قانونی برای فرزند خود پیدا کنند.
برای طی کردن مسیر طلاق توافقی و تنظیم یک توافقنامه محکم در خصوص حضانت، به نکات زیر توجه کنید:
- الزامی شدن جلسات مشاوره: از سال ۱۳۹۷، زوجین متقاضی طلاق توافقی ملزم به ثبتنام در «سامانه تصمیم» و گذراندن چندین جلسه مشاوره خانواده هستند. هدف از این جلسات، تلاش برای صلح و سازش و در صورت عدم موفقیت، ارائه راهکارهای مدیریتی برای یک جدایی سالم است. دریافت «گواهی عدم انصراف از طلاق» از این مراکز، پیشنیاز ثبت دادخواست در دادگاه است.
- مکتوب و دقیق کردن توافقات: تمام توافقات خود را به صورت کاملاً شفاف، دقیق و بدون ابهام مکتوب کنید. جزئیاتی مانند «ساعت تحویل فرزند در روز ملاقات» یا «نحوه تقسیم هزینههای فوقالعاده مانند کلاسهای آموزشی یا درمان» را از قلم نیندازید.
- ضمانت اجرای توافق: پس از صدور رأی دادگاه، توافقات شما به یک سند لازمالاجرا تبدیل میشود. اگر یکی از طرفین از اجرای تعهدات خود (مثلاً پرداخت نفقه یا فراهم کردن شرایط ملاقات) امتناع ورزد، طرف دیگر میتواند از طریق واحد اجرای احکام دادگاه، الزام او به انجام تعهد را درخواست نماید.
- مصلحت طفل، خط قرمز دادگاه: به خاطر داشته باشید که حتی در طلاق توافقی، اگر قاضی تشخیص دهد که توافق والدین به شکل فاحشی به ضرر سلامت جسمی یا روحی فرزند است، میتواند در آن مداخله کرده و تصمیم دیگری اتخاذ نماید.
- مشورت با وکیل متخصص: استفاده از خدمات یک وکیل متخصص در امور خانواده، نه برای ایجاد جنگ و دعوا، بلکه برای تنظیم یک توافقنامه جامع و قانونی که حقوق هر دو طرف و آینده فرزند را تضمین کند، یک اقدام هوشمندانه و ضروری است.
طلاق توافقی فرصتی است تا والدین با وجود پایان دادن به رابطه زناشویی، همچنان به عنوان پدر و مادری مسئول، آیندهای باثبات و آرام را برای فرزند خود رقم بزنند. کلید موفقیت در این مسیر، دستیابی به توافقی عادلانه، دقیق و مبتنی بر مصالح عالیه فرزند است. با درک صحیح از قوانین و بهرهگیری از مشاوره حقوقی، میتوان فرآیند جدایی را به گونهای مدیریت کرد که کمترین آسیب را به روح و روان کودکان وارد آورد.
منابع
https://fa.wikipedia.org/wiki/طلاق_توافقی
https://nikralaw.com/blog/what-is-divorce-by-mutual-consent/
https://www.daadapp.ir/article/73/hezanat-farzand
https://moshavertel.com/blog/Family-Court-And-Child-Custody
ربات تلگرامی پارسی وکیل
دستیار هوشمند وکلا
عضو ربات رسمی پارسی وکیل بشوید و از قابلیتهای هوشمصنوعی این ربات به رایگان استفاده کنید.
برخی از سرویس های پارسی وکیل:
- نگارش و اصلاح لایحه دفاعیه با هوش مصنوعی
- سوال و جواب حقوقی با هوش مصنوعی
- طراحی وبسایت حرفهای وکالت در ۵ دقیقه
- جستوجوی هوشمند در آرای قضایی، نشستهای قضایی و ...
- و سرویسهای دیگر